Częstym motywem promocji wina są medale i inne wyróżnienia uzyskane na konkursach winiarskich. Na półkach sklepowych nierzadko widuje się butelki ozdobione specjalnymi naklejkami informującymi o takich nagrodach, a winiarze chętnie eksponują w swoich biurach i salach degustacyjnych przywiezione z konkursów dyplomy.
Podstawową korzyścią, jaką może przynieść producentowi udział w konkursie winiarskim jest to, że każdy zdobyty medal na pewno pomoże korzystniej sprzedać nagrodzone wino. Poza tym, niezależnie od uzyskanych wyników jest to dobra okazja do skonfrontowania własnej produkcji z winami od innych producentów, aby zobaczyć w jakim miejscu się znajdujemy i z kim możemy konkurować. Jest to szczególnie przydatne w przypadku mniej doświadczonych winiarzy, którzy nie potrafią jeszcze samodzielnie ocenić rynkowego potencjału swoich win.
Każdego roku na świecie odbywa się kilkaset międzynarodowych konkursów winiarskich różnej rangi. Do największych i najbardziej prestiżowych należą:
– International Wine and Spirit Competition (Londyn)
– Vinitaly (Werona)
– Concours Mondial de Bruxelles (co roku w innym miejscu świata)
– International Wine Challenge (Londyn)
– Mundus Vini (Neustadt)
Za najbardziej prestiżowy w naszej części Europy uchodzi konkurs Vinagora w Budapeszcie.
Medal uzyskany na którymś z tych wielkich i cenionych konkursów jest oczywiście ogromnym wyróżnieniem, jednak rzadko się zdarza, aby w tym współzawodnictwie uczestniczyli drobni samodzielni winiarze. Powodem tego są wysokie opłaty konkursowe, dochodzące nawet do 300 euro od każdej zgłoszonej do oceny próbki.
Takim niewielkim producentom można natomiast śmiało polecić uczestnictwo w którymś z mniejszych i konkursów, co wiąże się z nieporównanie niższymi opłatami. Ważne jest jednak, aby był to konkurs, który spełnia uznawane w świecie standardy dla tego typu imprez (o czym piszemy niżej). Istotne jest także, aby nasze wina były oceniane przez międzynarodowy zespół doświadczonych degustatorów (w tym enologów), gdyż daje to większa pewność miarodajnej oceny.
W Polsce standardy takie spełnia jak dotąd właściwie tylko jeden konkurs – Galicja Vitis w Łańcucie. Największa zaletą tego konkursu (poza brakiem opłat) jest to, że polskie wina mogą tu zmierzyć się na równych zasadach z liczną zagraniczną konkurencją i są oceniane przez prawdziwie międzynarodowe jury, w którym Polacy stanowią zaledwie jedną trzecią degustatorów. Spore przełożenie marketingowe ma także organizowany w Krakowie Konkurs Polskich Win i Cydrów o medal Enoexpo, towarzyszący największym targom winiarskim w Polsce. Jest to jednak wewnętrzna polska impreza, zarówno jeśli chodzi o oceniane wina, jak i skład komisji sędziowskiej i uczestnictwo w niej nie daje winiarzom takich korzyści edukacyjnych, jak udział konkursach międzynarodowych.
Zasady, organizacja i przebieg międzynarodowych konkursów winiarskich
Podstawowym założeniem konkursów winiarskich jest bezstronna ocena anonimowych próbek wina przez zespół degustatorów, którzy posiadają do tego odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie. Aby zagwarantować, że ta ocena będzie rzeczywiście bezstronna i sprawiedliwa, Międzynarodowa Organizacja ds. Winorośli i Wina z siedzibą w Paryżu (w skrócie OIV) opracowała odpowiednie wytyczne dla międzynarodowych konkursów winiarskich. Niemal wszystkie poważniejsze konkursy winiarskie organizowane na całym świecie odbywają się zgodnie z tymi standardami.
Są to następujące reguły:
1. Wina są oceniane w ramach jednolitych kategorii określonych w regulaminie konkursu. OIV rekomenduje podział win na następujące kategorie:
– białe (wytrawne, półwytrawne, półsłodkie, słodkie)
– różowe (wytrawne, pozostałe)
– czerwone (wytrawne, pozostałe)
– półmusujące (wytrawne, pozostałe)
– musujące (wytrawne, pozostałe)
– dojrzewające pod warstwą drożdży kożuchujących (wytrawne, pozostałe)
– naturalnie słodkie (botrytizowane, z podsuszonych winogron, lodowe)
– likierowe (wytrawne, półwytrawne, półsłodkie, słodkie)
2. Próbki wina zgłaszane do oceny konkursowej musza spełniać międzynarodowe normy dotyczące definicji i jakości wina. Każda próbka skład się z określonej w regulaminie liczby butelek (zazwyczaj 3 do 6). Do każdej próbki powinna być dołączona deklaracja (karta informacyjna), zawierająca podstawowe dane na temat zgłaszanego wina: nazwę, producenta, kraj pochodzenia, proponowaną kategorię (zgodnie regulaminem konkursu), zawartość alkoholu, zawartość cukru resztkowego oraz odmiany winogron użyte do produkcji.
3. Każda próbka po przyjęciu zostaje zaklasyfikowana do właściwej kategorii na podstawie załączonej deklaracji oraz informacji podanych na etykiecie, opatrzona odpowiednim numerem (symbolem) referencyjnym oraz przydzielona do odpowiedniej podkomisji jury konkursu. Przyjęte i opisane próbki są przechowywane w zamkniętym pomieszczeniu o odpowiedniej temperaturze i wilgotności, do którego nie mają dostępu żadne osoby postronne.
4. Osoby stanowiące obsługę techniczną konkursu, które odpowiadają za przyjmowanie, opis i klasyfikację próbek wina, ich przydział do poszczególnych podkomisji oraz kolejność podawania, a także za przechowywanie, przygotowanie i podawanie próbek do oceny konkursowej obowiązuje klauzula poufności. Osoby te nie mogą zasiadać w jury konkursu.
5. Jury konkursu składa się z osób posiadających odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie, pozwalające na obiektywną ocenę techniczną i/lub jakościową (estetyczną) ocenianej próbki wina. Są to enolodzy, winiarze, osoby pracujące w handlu winem, sommelierzy, dziennikarze, krytycy winiarscy, etc. W przypadku międzynarodowych konkursów winiarskich co najmniej połowę składu jury powinni stanowić jurorzy zagraniczni.
6. Jury konkursu dzieli się na szereg podkomisji, liczących zazwyczaj od 5 do 7 jurorów. Pracą każdej podkomisji kieruje przewodniczący wyznaczony przez organizatorów konkursu. Rekomenduje się, aby w każdej podkomisji zasiadali jurorzy różnej profesji i pochodzący z różnych krajów, w tym przynajmniej jeden enolog lub inna osoba posiadająca kwalifikacje do technicznej oceny wina.
7. Wina do oceny powinny być podawane w odpowiedniej kolejności i w odpowiedniej temperaturze. Obowiązkiem organizatora konkursu jest zapewnienie jurorom odpowiednich warunków pracy: właściwych kieliszków (standardem są tzw. kieliszki INAO), ciszy, odpowiedniego oświetlenia i temperatury w pomieszczeniu w którym odbywa się ocena, wody i pieczywa na stolikach, etc.
8. W dbałości o rzetelną ocenę każdej próbki OIV zaleca, aby żaden juror nie oceniał w ciągu dnia więcej, niż 45 próbek. Ilość ta powinna być rozdzielona na trzy sesje po mniej więcej po 15 próbek każda. Pomiędzy poszczególnymi sesjami powinny być zapewnione co najmniej 15-minutowe przerwy podczas których jurorzy mają do dyspozycji kawę, herbatę, zimne napoje i niewielkie przekąski.
9. Poszczególne próbki win są oceniane zespołowo w ramach jednej podkomisji. Wina są otwierane i przygotowane do podania w osobnym pomieszczeniu, w miejscu niewidocznym dla jurorów. Próbki są oceniane anonimowo: wino rozlewa się do kieliszków na oczach jurorów z zakrytych butelek, pozbawionych wszelkich elementów umożliwiających ewentualną ich identyfikację (jak kapsułki na szyjce, czy pierścienie zakrętek), na których widnieje tylko jedynie numer (symbol) referencyjny danej próbki. Do wiadomości jurorów podaje się także kategorię wina oraz rocznik.
10. Każdy juror dokonuje indywidualnej oceny wina, posługując się odpowiednim arkuszem oceny degustacyjnej rekomendowanym przez OIV, przy czym stosuje się inny wzór arkusza dla win musujących i półmusujących oraz inny dla pozostałych win (patrz załączniki na końcu tego skryptu). Próbki ocenia się według 100-punktowej skali konkursowej (która różni się od popularnej, również 100-punktowej tzw. skali Parkera), biorąc pod uwagę kolejno wygląd wina, jego zapach, smak oraz ogólne wrażenie. Wypełnione i podpisane arkusze oceny jurorzy przekazują na bieżąco przewodniczącemu podkomisji, który sprawdza czy są one właściwie wypełnione i w razie potrzeby prosi jurorów o dokonanie odpowiednich poprawek.
11. W przypadku bardzo dużych różnic pomiędzy indywidualną oceną (punktacją) poszczególnych jurorów przewodniczący podkomisji może zarządzić dyskusję w celu wyjaśnienia tych rozbieżności i ich ewentualnej korekty.
12. Końcowa ocena danej próbki jest wypadkową indywidualnych punktacji poszczególnych jurorów, liczoną najczęściej jako średnia arytmetyczna po odrzuceniu ocen skrajnych (najwyższej i najniższej) albo jako mediana. Sposób obliczania końcowej oceny musi być podany w regulaminie konkursu.
13. Wino może być zdyskwalifikowane z powodu ewidentnej, wyraźnie widocznej lub wyczuwalnej wady technicznej na wniosek co najmniej dwóch jurorów. W przypadku stwierdzenia wady technicznej, która mogła wyniknąć już po zabutelkowaniu wina (np. tzw. wada korkowa lub silne utlenienie) każdy z jurorów może poprosić o otwarcie drugiej butelki tego samego wina i powtórną jego degustację. Wynik tej drugiej degustacji jest ostateczny.
14. Obsługa techniczna konkursu zbiera na bieżąco wypełnione i sprawdzone arkusze degustacyjne od przewodniczących podkomisji i sporządza na ich podstawie dzienny protokół z oceny degustacyjnej próbek w danej podkomisji. Protokół ten po zakończeniu degustacji w danym dniu daje się do wglądu i podpisy wszystkim jurorom tej podkomisji.
15. Kompletna dokumentacja z konkursu, w tym wypełnione arkusze oceny i podpisane przez jurorów protokoły są przez określony czas przechowywane przez organizatorów na wypadek ewentualnych protestów lub wątpliwości dotyczących punktacji oraz przyznanych medali i wyróżnień.
Na podstawie uzyskanej punktacji są przyznawane medale i inne wyróżnienia, zgodnie z regulaminem danego konkursu. OIV rekomenduje następujące wyróżnienia dla win które otrzymały określoną liczbę punktów:
– Wielki złoty medal – minimum 92 punkty
– Złoty medal – minimum 85 punktów
– Srebrny medal – minimum 82 punkty
– Brązowy medal – minimum 80 punktów
Ogólna liczba przyznanych medali nie może jednak przekraczać 30% liczby zgłoszonych do konkursu próbek, dlatego w praktyce zdarza się często, że nie przyznaje się w ogóle medali brązowych, a także części medali srebrnych dla win które osiągnęły próg 82 punktów.
Poza medalami na konkursach często przyznawany jest tytuły championa dla najwyżej ocenionego wina w danej kategorii, a także inne wyróżnienia. Nagrody te oraz kryteria ich przyznawania powinny być podane w regulaminie konkursu.
Opracowanie: Wojciech Bosak
Tekst jest wybranym fragmentem materiałów dydaktycznych przygotowanych dla uczestników rocznego Praktycznego Kursu Winiarstwa prowadzonego przez Podkarpacką Akademię Wina
Materiał jest chroniony prawem autorskim. Jego publikowanie, powielanie i przetwarzanie, w całości lub we fragmentach, oraz jakiekolwiek wykorzystanie w celu innym, niż użytek prywatny wymaga zgody Autora.
