W warunkach mniej sprzyjającego dla winorośli klimatu Polski, wybranie odpowiedniego miejsca pod przyszłą winnicę urasta do rangi najważniejszego problemu. Najlepsze miejsca w Polsce do uprawy winorośli są położone na południowy-zachód od linii łączącej Chełm Lubelski z Gorzowem Wielkopolskim. Na północny-wschód od tej umownej linii uprawa winorośli jest także możliwa, ale już z pewnymi ograniczeniami.

Muszą to być wyłącznie miejsca najcieplejsze (silnie nasłonecznione i osłonięte), a dobór odmian powinien uwzględniać krótszy okres wegetacyjny w północnych częściach Polski. Bez względu na rejon Polski, zakładanie winnic na terenach równinnych zawsze będzie bardziej ryzykowne, głównie ze względu na większe zagrożenie mrozami zimowymi, a zwłaszcza przymrozkami wiosennymi. Zupełnie nieprzydatne są bezodpływowe zagłębienia terenu w których tworzą się zastoiska mrozowe. Jeżeli już musimy wykorzystywać pod winnicę teren równinny to powinniśmy sadzić odmiany wystarczająco odporne na przemarzanie i prowadzić krzewy na wysokim pniu (forma Y lub T).

Zdecydowanie najlepsze są stoki wzgórz o wystawie południowo-zachodniej, na których w naszym klimacie nasłonecznienie jest najbardziej dla krzewów efektywne. Za nieco gorsze należy uznać stoki nachylone dokładnie w kierunku południowym, a za wyraźnie gorsze w kierunku południowo-wschodnim. Bardzo ważnym elementem ukształtowania terenu jest przewyższenie   winnicy nad otaczającym terenem od stony południowej, najlepiej gdy jest to kilkunastometrowy uskok terenu. Powoduje to szybki odpływ z terenu winnicy zimnych, cięższych mas powietrza. Takie działki są najrzadziej nawiedzane przez spóźnione przymrozki wiosenne. Poniżej dolnej granicy plantacji nie mogą znajdować się żadne przeszkody hamujące odpływ chłodnego powietrza, np.: drzewa, zarośla, mury, zabudowania, fałdy terenu. Z pozostałych trzech stron osłony są natomiast bardzo przydatne.

Lokalizacja winnicy na zboczu

Osłona górna powinna być najwyższa i najbardziej szczelna, zmniejsza bowiem niekorzystne działanie zimnych i suchych wiatrów północnych i północno-wschodnich. Zatrzymuje ponadto spływającą w dół stoku najzimniejszą, przygruntową warstwę powietrza, wprowadzając na jej miejsce warstwę cieplejszą. Zjawisko to działa korzystnie na ocieplenie mikroklimatu winnicy. Osłony boczne, czyli wschodnia i zachodnia, muszą być tak zaprojektowane, aby nie zacieniały krzewów rano i wieczorem. Odstępy osłon od najbliższych rzędów powinny wynosić minimum 1,5 wysokości osłony. Zachodnia osłona chroni winnicę przed burzowymi wiatrami letnimi. Szczelność osłon zapewniają co najmniej 2-3 pasy wyższych drzew, odpowiednio oddalonych od winnicy i niższych, zagęszczonych krzewów (leszczyna, żywotnik zachodni, różne krzewy owocowe). Podczas zakładania osłony wschodniej nie można zapominać o gatunkach drzew i krzewów iglastych, bo musi być ona szczelna zwłaszcza w zimie, chroniąc winnicę przed mroźnymi i wysuszającymi wiatrami wschodnimi i północno-wschodnimi. Funkcje osłon przeciwwiatrowych mogą również spełniać z powodzeniem różne istniejące już w okolicy obiekty, np. zabudowania mieszkalne i gospodarcze, szklarnie, tunele foliowe, mury, sady wysokopienne, lasy, nierówności terenu.

Obecność większego zbiornika wodnego wpływa łagodząco na klimat sąsiadujących z nim terenów. Idealnym rozwiązaniem byłoby usytuowanie zbiornika wodnego u podnóża stoku południowo-zachodniego, na którym znajduje się winnica. Promienie słoneczne odbijając się od lustra wody i doświetlają teren winnicy, dostarczając dodatkowych porcji ciepła. W efekcie temperatura powietrza w otoczeniu zbiornika jest rano wyższa i w ciągu dnia szybciej rośnie, a wieczorem wolniej spada. W ciągu dnia promienie słońca nagrzewają wodę wolniej, ale znacznie głębiej niż glebę. Wolno stygnąca woda w zbiorniku, oddając ciepło, podnosi temperaturę powietrza w nocy. W okolicy większego zbiornika wodnego obserwuje się również wyrównanie temperatury powietrza w ciągu całego roku. Woda, mająca dwukrotnie większą pojemność cieplną od gruntu stałego, ogrzewa się latem do dużych głębokości i zimą, oddając ciepło, łagodzi wpływ niskiej temperatury. Płytkie zbiorniki wodne, np. zabagnione i zarośnięte stawy mogą mieć ujemny wpływ na warunki termiczne otaczającego terenu. Przy małej objętości ich zdolność akumulacyjna jest znikoma, a mogą sprzyjać występowaniu przymrozków typu radiacyjnego. Dlatego w sąsiedztwie płytkich rozlewisk, stawów, bagien nie powinno się zakładać winnic.

Opracowanie: Roman Myśliwiec

Tekst jest wybranym fragmentem materiałów dydaktycznych przygotowanych dla uczestników rocznego Praktycznego Kursu Winiarstwa prowadzonego przez Podkarpacką Akademię Wina

Materiał jest chroniony prawem autorskim. Jego publikowanie, powielanie i przetwarzanie, w całości lub we fragmentach, oraz jakiekolwiek wykorzystanie w celu innym, niż użytek prywatny wymaga zgody Autora.